Anna Chrzanowska (Z. Gloger)

Anna Dorota Chrzanowska na zamku w Trembowli. 

Mal. Leopold Löffler.

Chrzanowska Anna (według niektórych Zofja)
(Encyklopedia Staropolska Zygmunta Glogera)

Z domu Frezen, żona Jana Samuela Chrzanowskiego, była, podług powszechnej tradycyi, bohaterką w obronie Trębowli, obleganej przez Turków w r. 1675. Gdy mąż jej, dowodzący załogą, wobec wyczerpanej żywności i poczynionych wyłomów w murach, przewidywał konieczność kapitulacyi, wtedy Anna, trzymając broń w ręku z groźbą, że jemu i sobie życie odbierze, taki obudziła w wodzu i załodze zapał, iż zrobiono śmiałą na Turków wycieczkę, która o tyle przedłużyła obronę, że zanim bisurmani do nowego szturmu przystąpili, nadciągnął Jan Sobieski na odsiecz. Sejm krakowski 1676 r. uwiecznił bohaterstwo Chrzanowskich następującą uchwałą: „Gratitudo kommendantowi trębowelskiemu. Zawdzięczając odważnie wytrzymaną absydyą trębowelską urodzonemu Janowi Samuelowi Chrzanowskiemu, kommendantowi pro illo tempore na Trębowli, oberszterleytnantowi naszemu, za zgodą wszech stanów, onego i potomków jego kleynotem szlachectwa polskiego condecoramus, na co przywiley w kancelaryi naszey wydać każemy. Przytym summę pięć tysięcy złotych w skarbie koronnym naznaczamy, którą Wielm. Podskarbi Koronny z podatku szelężnego, na teraźnieyszym Seymie uchwalonego, wypłacić ma w pierwszym półroczu” (Vol. leg., V, f. 376). Widzimy potem Chrzanowskiego komendantem lwowskim (r. 1678), a w dziesięć lat później dowódcą twierdzy Mikuliniec. Jako herb rodowy nadano mu Poraj. Obrońcy zamku trębowelskiego uczcili bohaterską niewiastę pomnikiem, wzniesionym na pobliskiem wzgórzu, który jednak z upływem lat w gruzy się rozsypał i legenda o niej w ustach ludu przebrzmiała; przechowała się wszakże w sztuce i literaturze. Powszechnie jest znanym z reprodukcyi litograficznych obraz Lessera, przedstawiający Chrzanowską na murach zamkowych Trębowli. („Starożyt. Polsk.” Balińskiego i Lipińs.; „Pamiątki trębowelskie” A. Bielowskiego).

Generał Wacław Iwaszkiewicz Rudoszański.

Generał Wacław Iwaszkiewicz – Rudoszański

(1871-1922).

Urodził się w Omsku. Jego ojciec walczył w Powstaniu Styczniowym, za co został zesłany na Syberię. Wacław wybrał karierę zawodowego wojskowego. Wykształcenie odebrał w szkołach wojskowych Petersburga. Jako oficer armii rosyjskiej brał udział w ekspedycji przeciwko Powstaniu Bokserów (Chiny) oraz w wojnie rosyjsko – japońskiej (min. w obronie Port Artur). W czasie I wojny światowej walczył pod Łodzią (awansowany do stopnia generała majora i nagrodzony złotą szablą), w obronie Warszawy i pod Rygą (gdzie został ranny). Od Rewolucji Lutowej 1917 roku czynnie działał w Związku Wojskowym Polaków w Rosji. Został również członkiem Naczpolu. W I Korpusie gen. Dowbora – Muśnickiego był dowódcą 3 Dywizji Strzelców. Przebił się razem z nią z Jelni do Bobrujska, gdzie korpus skapitulował przed Niemcami. W październiku 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu generała podporucznika. Dowodził Inspektoratem Kieleckim, Okręgiem Generalnym „Kielce” i Dywizją Litewsko – Białoruską (którą sformował z oddziałów kresowej samoobrony). 14 marca 1919 został dowódcą odsieczy oblężonego przez Ukraińców Lwowa. Po przebiciu się do Lwowa zastąpił gen. Rozwadowskiego na stanowisku naczelnego dowódcy Wojsk Polskich w Galicji Wschodniej. W czasie walk w Galicji Wschodniej i na Wołyniu wyparł Ukraińców za Zbrucz. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził frontami: Galicyjsko-Wołyńskim, Galicyjskim, Podolskim, w 1920 roku w czasie ofensywy kijowskiej był dowódcą 6 Armii, a w sierpniu – w czasie bitwy warszawskiej – dowódcą Frontu Południowego. Z dniem 1 października 1921 przeniesiony został w stan spoczynku, w stopniu generała porucznika, z prawem noszenia munduru. Osiadł w Warszawie. Zmarł w Warszawie po nieuleczalnej chorobie w sobotę 25 listopada 1922. Pośmiertnie awansowany na generała broni. Nabożeństwo żałobne w Warszawskim kościele Św. Krzyża odprawił kardynał Aleksander Kakowski. Trumnę w honorowej asyście batalionu piechoty i dwóch szwadronów kawalerii odprowadzono następnie na dworzec kolejowy, skąd przewieziono ją do Lwowa. Pogrzeb odbył się 2 grudnia na Cmentarzu Obrońców Lwowa, gdzie generał pochowano w Kwaterze Dowódców. W ostatniej drodze generała Iwaszkiewicza odprowadzili min.: gen. Tadeusz Rozwadowski (w zastępstwie Naczelnego Wodza), wojewoda lwowski Kazimierz Grabowski (w zastępstwie premiera), wojewoda krakowski Kazimierz Junosza – Gałecki, delegacje pułków krakowskich, lwowskich i warszawskich, oraz tłumy Lwowian.  

Janusz Korczak - cz. I.

Henryk Goldszmit - zdjęcie z lat szkolnych.

Janusz Korczak (Henryk Goldszmit) był pedagogiem absolutnym. Swojemu powołaniu poświęcił wszystko, a wierność wyznawanym zasadom przypłacił życiem, idąc dobrowolnie na śmierć z powierzonymi sobie dziećmi. Wychowany na styku dwóch kultur jest jedną z najpiękniejszych postaci polskiej i żydowskiej historii.
Urodził się 22 lipca 1878 roku w Warszawie, w rodzinie adwokata żydowskiego pochodzenia Józefa Goldszmita. Młody Henryk wybrał karierę lekarską. Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Cesarskim w Warszawie. Zaliczył podczas nich praktykę w Szwajcarii, gdzie zapoznał się z działalnością uznanego wówczas pedagoga Johanna Pestalozziego. Szczególnie zainteresował się dziecięcymi szkołami i szpitalami, oraz bezpłatnymi czytelniami dla dzieci i młodzieży. Jako lekarz wojskowy wziął udział w wojnie rosyjsko – japońskiej (1905 r), po której został awansowany na majora rosyjskiej armii. Po wojnie, w 1907 roku odbył kolejną praktykę w berlińskich klinikach dziecięcych. Po powrocie do 1912 roku pracował w Warszawie jako pediatra. Ubogich pacjentów leczył za darmo. Od bogatych rodzin pobierał wysokie honoraria. W tamtym czasie postanowił też, że nigdy nie założy rodziny. Chciał bez reszty poświęcić się swoim małym pacjentom. Trzeba tutaj zaznaczyć, że w ogóle nie akceptował znaczenia, jakie w polskiej i żydowskiej kulturze miała tradycyjna rodzina. Z drugiej strony był w tym poglądzie mocno niekonsekwentny, przyjmując w późniejszych latach wobec swoich wychowanków de facto rolę pełnego poświęcenia ojca.
W 1912 roku warszawskie Towarzystwo Pomocy dla Sierot ukończyło budowę Domu Sierot przy ul. Krochmalnej 92. Pierwszym dyrektorem tej placówki został Henryk Goldszmit. Naczelną wychowawczynią była Stefania Wilczyńska. Pierwszym wychowankami było 85 żydowskich dzieci.
I Wojnę Światową doktor Henryk Goldszmit rozpoczął jako młodszy ordynator dywizyjnego szpitala na froncie ukraińskim. Pracował następnie w przytułkach dla ukraińskich sierot oraz dla polskiego domu wychowawczego dla chłopców w Kijowie (prowadzonego przez Marynę Rogowską – Falską). Do Warszawy powrócił w 1918 roku, podejmując pracę w różnych szpitalach, a od 1919 roku ponownie w Domu Sierot (kierowanym do tej pory przez Stefanię Wilczyńską).
Początkiem działalności literackiej i publicystycznej był o publikowanie w warszawskich czasopismach różnych humoresek (krótkich opowiadań o żartobliwej treści). W konkursie na sztukę teatralną, ogłoszonym w 1898 roku przez Kurier Warszawski wystawił dramat „Którędy?”. Po lekturze powieści Józefa Kraszewskiego „Historia o Janaszu Korczaku i pięknej miecznikównie” Henryk przybrał literacki pseudonim Janasz Korczak. Błąd drukarni sprawił, że przeszedł do historii jako Janusz Korczak. W latach 1900-1906 współpracował z tygodnikiem satyrycznym „Kolce” oraz tygodnikiem społeczno – politycznym „Głos”. W styczniu 1904 roku rozpoczął w tym ostatnim publikowanie w odcinkach swojej powieści „Dziecko Salonu” (wydanej pod pseudonimem Hen – Ryk). Jego publicystyka dotyczyła rozległego spektrum tematów społecznych, obyczajowych i wychowawczych (zwłaszcza w kontekście pedagogiki dziecięcej). Był również tłumaczem kilkunastu powieści dla dzieci. W 1926 roku założył pismo dla dzieci Mały Przegląd (wydawane jako dodatek do Przeglądu), które redagował przez następne 4 lata. W tamtym czasie ów periodyk był wydawnictwem wręcz unikatowym.
Wraz z działalnością publicystyczną Henryk Goldszmit mocno angażował się w sprawy społeczne. W 1899 roku został przez władze carskie aresztowany za pracę w czytelniach Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. W 1916 roku wszedł również w skład ścisłego kierownictwa Haszomer Hacair – żydowskiej organizacji skautowej. 

Pułkownik Mastalerz

Pułkownik Kazimierz Mastalerz - dowódca 18 pułku ułanów. Zginął 1 września 1939 r. w szarży pod Krojantami. Jeszcze przed wojną powiedział "Nie wyobrażam sobie innej śmierci, jak w błysku szabli, tętencie kopyt, w huku armat i kaemów".
Na motywie szarży pod Krojantami gebelsowska propaganda stworzyła głupawy mit (niestety, powtórzony przez Andrzeja Wajdę w znakomitej skądinąd "Lotnej") o polskich kawalerzystach szarżujących z szablami na czołgi - nigdy i nigdzie czegoś takiego nie było.